ছমহীয়া পৰীক্ষা৷ দশম শ্ৰেণী৷ সমাজ বিজ্ঞান৷ কামৰূপ মেট্ৰ জিলা/ ২০২২

 

ছমহীয়া পৰীক্ষা৷ দশম শ্ৰেণী৷ কামৰূপ মেট্ৰ জিলা/ ২০২২

ক শাখা

১. শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা

১. বংগ বিভাজনৰ সময়ত ভাৰতৰ ভাইচৰয় আছিল ?

ক) লর্ড মাউণ্টবেটেন খ) লর্ড কার্জন গ) লর্ড আৰউইন ঘ) লর্ড কেনিং

২. কিমান চনত বংগ বিভাজন কার্য্যকৰী হৈছিল ?

ক)  ১৯০৩ চনৰ ২৫ মার্চ খ) ১৯০৩ চনৰ ১ জুন গ) ১৯০৫ চনৰ ২ ফেব্ৰুৱাৰী ঘ) ১৯০৫ চনৰ ১৬ অক্টোবৰ৷

৩. পূর্ববংগ আৰু অসমৰ ৰাজধানী কি আছিল ?

ঢাকাৰ পুৰণি ৰাজপথ  

ক) ঢাকা খ) কলকাতা গ) শ্বিলং ঘ) চট্ৰগাম

৪. কিমান চনত জালিৱানাৱালাবাগৰ হত্যাকাণ্ড সংঘটিত হৈছিল ?

ক) ১০ এপ্ৰিল ১৯১৭ খ) ১৩ এপ্ৰিল ১৯১৯ গ) ১৩ এপ্ৰিল ১৯১৭  ঘ) ১০ এপ্ৰিল ১৯২৬

৫. মহাত্মা গান্ধীয়ে সত্যাগ্ৰহৰ কৌশল পোনপ্ৰথমে ক’ত প্ৰয়োগ কৰিছিল ?

দক্ষিণ আফ্ৰিকা 

ক) ভাৰত খ) জাপান গ) আমেৰিকা ঘ) দক্ষিণ আফ্ৰিকা

৬. কোনটো ঘটনাৰ পৰিপেক্ষিতত গান্ধীয়ে অসহযোগ আন্দোলনৰ অন্ত পেলাইছিল ?

ক) জালিয়ানাৱালাবাগৰ হত্যাকাণ্ড খ) চৌৰিচৌৰা গ) ৰাওলট আইন ঘ) খিলাফট আন্দোলন৷

৭. অসমত ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ নেতৃত্ব কোনে দিছিল ?

ক) মণিৰাম দেৱান খ) পিয়লি বৰুৱা গ) মধু মল্লিক ঘ)  দূতিৰাম বৰুৱা

৮. বায়ুত কার্বন ডাই- অক্সাইডৰ পৰিমাণ কিমান ?

ক) ৭৮.৮% খ) ২০.৯৮% গ) ০.০৩৫% ঘ) ০.১% 

৯. তলৰ কোনটো মানৱসৃষ্ট সম্পদ ?

ক) নদী খ) খনিজ তেল গ) জলসিঞ্চনৰ নলা ঘ) অৰণ্য

১০. তলৰ কোনটো অজীৱীয় সম্পদ নহয় ?

ক) বায়ু খ) পানী গ) শস্য ঘ) কয়লা

১১. অসমীয় কৃষকৰ পৰা ভুমি খাজনা বৃদ্ধি নির্ধাৰণৰ বিৰুদ্ধে কোনে মফট মিলছক আর্জি লিখিছিল ?

ক) মহাত্মা গান্ধী খ) পিয়লি বৰুৱা গ) মণিৰাম দেৱান ঘ) আনন্দৰাম ঢেকিয়াল ফুকন

১২. বিশ্ব পৰিবেশ দিবস পালন কৰা হয় ?

ক) ১৫ জুন খ) ৫ জুন গ) ১৫ জুলাই ঘ) ৫ জুলাই

১৩. কেবিনেট মিছন ভাৰতলৈ কেতিয়া আহিছিল ?

ক) ১৯৪৫ খ) ১৯৪৬ গ) ১৯৪৭ ঘ) ১৯৫০

১৪. সংবিধান সভাৰ প্ৰথম বৈঠকত কোনে সভাপতিত্ব কৰিছিল ? 

ক) ৰাজেন্দ্ৰ প্ৰসাদ খ) বি. আৰ. আম্বেদকাৰ গ) ড° সচ্চিদানন্দ সিনহা ঘ) মহাত্মা গান্ধী

১৫. কোনখন ৰাষ্ট্ৰক যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ গৃহভূমি বুলি কোৱা হয় ?

ক) ভাৰত খ) কানাডা গ) আমেৰিকা ঘ) আফ্ৰিকা

১৬. দ্বিতীয় ঘূৰণীয়া মেজমেলত কংগ্ৰেছৰ একমাত্ৰ প্ৰতিনিধি হিচাপে কোনে যোগদান কৰিছিল ?

ক) জৱাহৰলাল নেহেৰু খ) মহাত্মা গান্ধী গ) খান আব্দুল গফুৰ খান ঘ) লালা লাজপত ৰায়

১৭. কোনজন চৰকাৰী বিষয়া ফুলগুৰি ধাৱাত বিদ্ৰোহীৰ হাতত মৃত্যু হৈছিল ?

ক) লেফটেনেণ্ট হার্বাট খ) লেফটেনেণ্ট ছিংগাৰ গ) কেপ্তেইন হলৰইড ঘ) কেপ্তেইন ৰোজ

১৮. তলৰ কোনখন গণৰাজ্য নহয় ?

জাপানৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা

ক) ভাৰত খ) ইংলেণ্ড গ) জাপান ঘ) পাকিস্তান

১৯. তলৰ গেছবোৰৰ ভিতৰত কোনটো গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিৰ বাবে দায়ী নহয় ?

ক) কার্বন-ডাই-অক্সাইড খ) অ’যন গ) মিথেন ঘ) নাইট্ৰাছ অক্সাইড

২০. ____ মুদ্ৰাৰ উৎপত্তিৰ কাৰণ হ’ল

কলা মুদ্ৰা

ক) কপত মুদ্ৰা খ) প্ৰতীক মুদ্ৰা গ) ক’লা মুদ্ৰা ঘ) আদেশী মুদ্ৰা

খ শাখা (প্ৰথম খণ্ড)

২. উত্তৰ লিখা                                  ১×১০=১০

ক) কোনখন আইনৰ দ্বাৰা বংগৰ গৱর্ণৰ গৰাকীক গৱর্ণৰ জেনেৰেল পদবীলৈ উন্নীত কৰা হৈছিল ?

উত্তৰ:- নিয়ন্ত্ৰণকাৰী আইন ১৭৭৩

খ) বিদেশী পণ্য বর্জনৰ প্ৰস্তাব কোনখন সভাত গ্ৰহণ কৰা হৈছিল ?

স্বদেশী আন্দোলনৰ সময়ৰ কলিকতা

উত্তৰ:- দিনজানপুৰৰ দ্বিতীয়খন জন সভাত৷

গ) এন্দ্ৰু ফ্ৰেজাৰ কোনখন প্ৰদেশৰ মুখ্য আয়ুক্ত আছিল ?

এন্দ্ৰু ফ্ৰেজাৰ

উত্তৰ:- মধ্য প্ৰদেশৰ৷

ঘ) কিমান চনত এলাহবাদ চুক্তি স্বাক্ষৰিত হৈছিল ?

উত্তৰ:- ১৭৬৫৷

ঙ) কোনটো আন্দোলনৰ সময়ত গান্ধীজীয়ে ‘কৰিম কিম্বা মৰিম’ শ্ল’গান দিছিল ?

উত্তৰ:- ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন৷ 

চ) ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজৰ সীমাৰেখাক কি নামেৰে জনা যায় ?

উত্তৰ:- ৰেডক্লিফ লাইন

ছ) জালিৱানাৱালা বাগ হত্যাকাণ্ডৰ প্ৰতিবাদত কোনে নাইট উপাধি পৰিত্যাগ কৰিছিল ?

উত্তৰ:- ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰ৷  

জ) ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত ভাৰতৰ গৱর্ণৰ জেনেৰেল জনৰ নাম কি আছিল ?

লর্ড কানিং

উত্তৰ:- লর্ড কানিং৷

ঝ) কোনে মণিৰাম দেৱানৰ বিচাৰ কৰিছিল ?

উত্তৰ:- কেপ্তেইন হলৰইড৷

ট) লাচিমা ক’ত অৱস্থিত ?

উত্তৰ:- বৰপেটা জিলাৰ সৰুক্ষেত্ৰী মৌজাত৷

৩. বংগ বিভাজন বিৰোধী আন্দোলনে স্বদেশী আন্দোলনৰ নাম কিয় পাইছিল ? (২)

উত্তৰ:- বংগ বিভাজনে (১৬ অক্টোৱৰ, ১৯০৫) বিশাল বংগক দুটা ভাগত বিভক্ত কৰে৷ জনসাধাৰণক বংগচ্ছেদ কার্যই অসন্তুষ্টিৰ ভাৱ জগাই উলিছিল৷ পূর্ব বংগ, উত্তৰ বংগ আৰু পশ্চিম বংগত অনুষ্ঠিত প্ৰতিবাদী সভাত সংঘবদ্ধভাৱে বিদেশী বস্তু বর্জন আৰু নিজ দেশত ভাৰতীয়ৰ হাতেৰে প্ৰস্তুত সামগ্ৰী গ্ৰহণৰ সিদ্ধান্ত অনুমোদিত হয়৷ ১৯০৫ চনৰ ২০ জুলাইত দিনজানপুৰত অনুষ্ঠিত বিশাল জন সভাত বিদেশী বস্তু বর্জনৰ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰাৰ পৰা আন্দোলনটো ‘স্বদেশী আন্দোলন’ নামেৰে পৰিণত হৈছিল৷

৪. কেতিয়া আৰু ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ কোনখন অধিৱেশনত ভাৰতীয় সকলৰ মূল দাবী পূর্ণ স্বৰাজ হিচাপে উত্থাপন কৰা হৈছিল ? (২)

উত্তৰ:- ১৯২৯ চনৰ লাহোৰ জাতীয় কংগ্ৰেছ অধিৱেশনত৷

৫. স্বদেশী আন্দোলন দমন কৰাৰ উদ্দেশ্য ব্ৰিটিছ চৰকাৰে কি কি আন্দোলন বিৰোধী আর্য্যসূচী গ্ৰহণ কৰিছিল ? (৩)

উত্তৰ:-  স্বদেশী আন্দোলন দমন কৰাৰ উদ্দেশ্যে ব্ৰিটিছ চৰকাৰে বহুকেইটা আন্দোলনিৰোধী কার্য্যসূচী গ্ৰহণ কৰিছিল৷ তলত তাৰে উল্লেখ কৰা হ’ল=

ক) জাতীয় কংগ্ৰেছৰ উদাৰপন্থী নেতাসকলক নিজৰ হাতত ৰাখিবলৈ উপাধি, পদক আৰু পদ প্ৰদান কৰিছিল৷

খ) জাতীয় কংগ্ৰেছৰ সদস্য সকলক উচ্চ ন্যায়লয়ৰ বিচাৰপতিৰ পদ, ব্ৰিটিছ সংসদত সদস্য পদ, প্ৰাদেশিক পর্যায়ৰ লোভনীয় পদ যাচিছিল৷

গ) বংগদেশৰ মুখ্য সচিব আৰ. ডব্লিউ. কার্লাইলে ছাত্ৰসকলত আন্দোলনত অংশ নলবলৈ  জাননী জাৰি কৰিছিল৷

ঘ) হিন্দু আৰু মুছলমানৰ মাজত বিভেদ আনি ঐক্যতা বিনষ্ট কৰিবলৈ কৌশল প্ৰয়োগ৷ 

৬. বংগ বিভাজনৰ তিনিটা অর্ন্তনিহিত উদ্দেশ্য লিখা ৷ (৩)

উত্তৰ:- ইংৰাজ চৰকাৰে ১৯০৫ চনৰ ১৬ অক্টোৱৰত বংগ বিভাজন কার্ষকৰী কৰে৷ বংগ প্ৰদেশক এজন লেফটেনেণ্ট গৱর্ণৰে শাসন কৰিব নোৱৰাৰ অজুহাত দেখুৱাই দুভাগত বিভক্ত কৰিছিল৷ কিন্তু ইয়াৰ অন্তনিহিত উদ্দেশ্য বেলেগ আছিল৷ তলত তাৰ কাৰণবোৰ দিয়া হ’ল-

ক) বংগদেশৰ হিন্দু-মুছলমানৰ মাজত একতা ভাঙি সাম্প্ৰদায়িক মনোভাৱৰ বিস্তাৰ ঘটোৱা৷

খ) বংগ প্ৰদেশক দ্বিখণ্ডিত কৰি হিন্দু বঙালী আৰু বুদ্ধিজীৱী সকলক দুয়োখন প্ৰদেশত সংখ্যালঘুত পৰিণত কৰা৷

গ) একতাৰ শক্তিক বিভাজিত কৰি ইংৰাজ বিদ্বেষী চৰমপন্থীসকলক দমন কৰা ৷

৭. ভাৰতত খিলাফৎ আন্দোলন কিয় আৰম্ভ হৈছিল ? (৩)

উত্তৰ:- মুছলমান সকলে তুৰস্কৰ সম্ৰাটক খলিফা বা আধ্যাত্মিক গুৰু হিচাপে মানি আহিছিল৷ প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধত তুর্কীসকলৰ পৰাজয়ৰ বাবে কিন্তু খলিফাৰ গুৰুপ্ত একেবাৰে কমি আহিছিল৷ ইয়াৰ বাবে মুছলমান সকল উত্তেজিত হৈছিল৷ ভাৰতীয় মুছলমান সকলে শংকিত হৈ মৌলানা চৌকত আলি আৰু মহম্মদত আলিৰ নেতৃত্বত এখন সমিতি গঠন কৰিছিল৷ এয়াই আছিল খিলাফৎ আন্দোলন৷ ৰাষ্ট্ৰীয় স্বার্থত গান্ধীয়ে অহিংসা পন্থাৰে সকলোকে আন্দোলনত অংশ লবলৈ আহ্বান জনাইছিল৷

মূলত আৰৱ সাম্ৰাজ্যৰ মুছলমানৰ পবিত্ৰ ঠাইবোৰত অতীতৰ হেৰুৱা অধিকাৰ উদ্ধাৰৰ বাবে ভাৰতত খিলাফৎ আন্দোলন আৰম্ভ হৈছিল৷    

৮. ১৯৩৯ চনত কংগ্ৰেছ চৰকাৰে কিয় পদত্যাগ কৰিছিল ? (৩)

উত্তৰ:-  ১৯৩৫ চনৰ ভাৰত চৰকাৰ আইন অনুসৰি ভাৰতত প্ৰাদেশিক স্বায়ত্ব শাসন প্ৰদান কৰাত  নির্বাচনৰ ফল অনুসৰি পাঞ্জাৱ, চিন্দ প্ৰদেশ আৰু বংগদেশৰ বাহিৰে আঠখনতে কংগ্ৰেছে চৰকাৰ গঠন কৰে৷ কিন্তু দ্বিতীয় মহাযুদ্ধ আৰম্ভ হোৱাৰ লগে লগে কংগ্ৰেছ আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় বিধান পৰিষদৰ নির্বাচিত সদস্য সকলৰ লগত আলোচনা নকৰাকৈ ভাৰত চৰকাৰে জার্মানিৰ বিপক্ষে ভাৰতকো অংশ গ্ৰহণ কৰা বুলি ঘোষণা কৰে৷ কংগ্ৰেছে দাবী কৰিলে যে যিহেতু ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ সন্মতি অবিহনে যুদ্ধ ঘোষণা কৰা হৈছে, ‘ভাৰত এখন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে স্বীকৃতি নোহোৱালৈকে এই যুদ্ধৰ লগত যুক্ত হ’ব নোৱাৰিব৷ সেই মর্মে কংগ্ৰেছৰ সকলোবোৰ মন্ত্ৰী সভাই ১৯৩৯ চনৰ ১ নৱেম্বৰত পদত্যাগ কৰিছিল৷

৯. ১৮৫৭-৫৮ চনৰ বিদ্ৰোহৰ কাৰণ সর্ম্পকে চমুকৈ লিখা৷ (৪)  

উত্তৰ:- ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে এটা সময়ত শক্তিশালী শাসকৰূপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰি ভাৰতত শোষণ চলাইছিল৷ তাৰ ফলস্বৰূপে ১৮৫৭-৫৮ চনত ভাৰতত চিপাহী বিদ্ৰোহ হৈছিল৷ এই বিদ্ৰোহৰ বহুতো কাৰণ আছে তাৰে কেইটামান হৈছে-

ক) মুদ্ৰা অর্থনীতিৰ ব্যৱহাৰ কৰি অত্যাধিক কৰ কাটল সংগ্ৰহেৰে জনতাক মাধমাৰ৷

খ) চাহ খেতিয়কক চাহ বাগিচাৰ ভূমিৰ ৰাজহ ৰেহাই দি দুখীয়া সাধাৰণ কৃষকৰ পৰা ভূমি ৰাজহ সংগ্ৰহ৷

গ) কুটীৰ শিল্পৰ অৱনতি ঘটাই বিলাতী সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰৰ পৃষ্ঠপোষকতা কৰাত দেশীয় কুটীৰ শিল্পৰ দুৰৱস্থা৷

ঙ) অভিযাত শ্ৰেণীটোৱে অতীতৰ পৰা ভোগ কৰি অহা সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত হোৱা৷

চ) দাস প্ৰথাৰ অৱসান৷

ছ) লর্ড ওৱেলছলিৰ বশ্যতামূলক মিত্ৰতা নীতি আৰু লর্ড ডেলহাউচীৰ স্বত্ববিলোপ নীতি৷

(দ্বিতীয় খণ্ড)

১০. চমু উত্তৰ লিখা–                           ১×৮=৮

ক) আধুনিক অর্থনৈতিক ভুগোলৰ পিতৃস্বৰূপ কোন ?

উত্তৰ:-  জর্জ ছিজহ’ম

খ) নিৰপেক্ষ বা নিষ্ক্ৰিয় সামগ্ৰী মানে কি ?

উত্তৰ:- সামগ্ৰী সমূহৰ যিবোৰে মানুহৰ কোনো ধৰণে উপকাৰ বা অপকাৰ সাধন নকৰে সেইবোৰেই নিৰপেক্ষ বা নিস্ত্ৰীয় সামগ্ৰী৷

গ) UNESCO সম্পূর্ণ ৰূপ কি ?

ফ্ৰাঞ্চৰ পেৰিচত অৱস্থিত মূর্খ্য কার্য্যলয় 

উত্তৰ:- ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শিক্ষা বিজ্ঞান আৰু সাংস্কৃতিক সংগঠন (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization- UNESCO)

ঘ) স্থানিক সম্পদ কি ?

উত্তৰ:- প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ যিবোৰ পৃথিৱীৰ কিছুমান বিশেষ স্থানতহে উপলভ্য তেনে সম্পদেই স্থানিক সম্পদ৷ উদাহৰণ- কয়লা, পেট্ৰ’লিয়াম, ইউৰেনিয়াম৷

ঙ) মাটি প্ৰদূষণৰ এটা কাৰণ লিখা৷

উত্তৰ:- ক্ৰমবর্ধিত হাৰত চলি থকা বননি ধ্বংস মাটি প্ৰদূষণৰ এটা কাৰণ৷

চ) স্বাভাৱিক অৱস্থাত বায়ুমণ্ডলত কিমান শতাংশ সেউজগৃহ গেছ থাকে ?

উত্তৰ:- ০.১ %

ছ) কোনখন মহাদেশ মৰুকৰণৰ দ্বাৰা বেয়াকৈ ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে?

উত্তৰ:-  উত্তৰ আমেৰিকা মহাদেশ ৷

জ) সম্পদৰ এটা গুণ লিখা৷

উত্তৰ:- সম্পদৰ এটা গুণ হৈছে উপকাৰিতা৷

১১. সম্পদৰ দুটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা ? (২)

উত্তৰ:-  সম্পদৰ দুটা বৈশিষ্ট্য হৈছে- ক) সম্পদ পৰিৱর্তনশীল আৰু খ) সকলোবোৰ সম্পত্তি সম্পদ নহয়৷ 

১২. পৰিৱেশৰ আঞ্চলিক সমস্যাৰ দুটা উদাহৰণ দিয়া ? (২)

উত্তৰ:- একো-একোটা অঞ্চলজুৰি সৃষ্টি হোৱা সমস্যাবোৰক আঞ্চলিক সমস্যা বুলি কোৱা হয়৷ দুটা উদাহৰণ হৈছে- ক) নদী- অৱবাহিকাৰ ভূমিক্ষয় সমস্যা৷ খ) বিশাল ঔদ্যোগিক অঞ্চলৰ পানী প্ৰদূষণৰ সমস্যা৷

১৩. সম্পদ সংৰক্ষণৰ তিনিটা পদ্ধতি উল্লেখ কৰা৷   (৩)

উত্তৰ:-সম্পদ সংৰক্ষণৰ তিনিটা পদ্ধতিৰ বিষয়ে তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-

ক) বিকল্প সম্পদৰ সন্ধান:- বহুলভাৱে ব্যৱহৃত সম্পদ এটাৰ উৎপাদন চলি থকা অৱস্থাতে ইয়াৰ বিকল্প সম্ভাৱনা উদঘাটৰ বাবে জৰীপ আৰু উদঘাটৰ বাবে গৱেষণা কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে৷ উদাহৰণ- কয়লা, খনিজ তেল ব্যৱহাৰৰ সময়তে সৌৰশক্তি, বতাহ শক্তিৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি কৰা৷

খ) অভিযোজন বা নৱপ্ৰচলন:- প্ৰকৃতিৰপৰা আহৰণ কৰা সম্পদ ব্যৱহাৰৰ উপযোগী অৱস্থালৈ ৰূপান্তৰিত কৰিবলৈ অভিযোজন  প্ৰক্ৰিয়াৰে প্ৰয়োগ কৰি সম্পদ সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি৷ উদাহৰণ ৰাসায়নিক সাৰ আৰু কীটনাশকৰ সলনি জৈৱ সাৰ আৰু জৈৱ কীটনাশক আদি প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি৷

গ) সংৰক্ষণ সর্ম্পকীয় আইনৰ কার্যকৰীকৰণ ব্যৱস্থা কটকটীয়া আৰু সুনিশ্চিত কৰাৰ লগতে সঠিকভাৱে ৰূপায়ণকৰণ৷

১৪. সম্পদ ভূগোলক কিয় অর্থনৈতিক ভূগোলৰ এটি গুৰুপ্তপূর্ণ শাখা বোলা হয়৷ (৩)

উত্তৰ:-  অর্থনৈতিক ভূগোলত সম্পদ আৰু মানুহৰ কাম-কাজ  আদিৰ লগত জড়িত কথাবোৰ আলোচনা কৰে৷ অর্থনৈতিক ভুগোলৰ বহুতো বিশেষ শাখা-প্ৰশাখা আছে তাৰে অন্যতম সম্পদ ভূগোল৷ মানুহৰ জীৱন ধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সকলোবোৰ বস্তুকেই সম্পদ বোলা হয়৷ এই ভুগোলে সম্পদৰ প্ৰকাৰ, আঞ্চলিক বিতৰণ, সম্পদ উদঘাটন তথা উৎপাদনৰ লগত জড়িত কাৰকসমূহ, সম্পদ আৰু উন্নয়নৰ সর্ম্পক, সম্পদৰ সংৰক্ষণ আৰু ব্যৱস্থাপনা আদি অধ্যয়ন কৰে৷ অর্থনৈতিক ভূগোলৰ শাখা সম্পদ ভূগোলে মানুহৰ বিভিন্ন অর্থনৈতিক কার্য আৰু সেইবোৰৰ লগত জড়িত বিভিন্ন কথা-বতৰা তন্ন-তন্নকৈ আলোচনা কৰে৷ যিহেতু যিকোনো অর্থনৈতিক কার্জ বা উন্নয়ন প্ৰক্ৰিয়া পৰিৱেশৰ লগত ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত সেয়ে সম্প্ৰতি সকলোতে বহনক্ষম উন্নয়নৰ ওপৰত যথেষ্ট গুৰুপ্ত আৰোপ কৰে৷ সেইবাবে সম্পদ ভূগোলক অর্থনৈতিক ভূগোলৰ এটি গুৰুপ্তপূর্ণ শাখা বোলা হয়৷  

নাইবা

সম্পদ আৰু সম্পত্তিৰ মাজৰ তিনিটা পার্থক্য লিখা ৷

উত্তৰ:- সম্পদ আৰু সম্পত্তিৰ মাজৰ তিনিটা পার্থক্য হৈছে-

ক) সকলোবোৰ সম্পত্তিয়েই সম্পদ, কিন্তু সকলোবোৰ সম্পদ সম্পত্তি নহ’বও পাৰে৷ অর্থনীতিৰ সূত্ৰ অনুসৰি যি =বোৰ সামগ্ৰীৰ বিনিময় মূল্য আছে সেইবোৰহে সম্পত্তি৷

খ) সম্পদৰ জৰিয়তে মানৱ জাতিৰ কল্যাণ হয়, কিন্তু সম্পত্তিৰ দ্বাৰা মানুহৰ উপকাৰ বা অপকাৰ দুয়োটা হ’ব পাৰে৷

গ)  সকলো সম্পত্তিৰ বজাৰ মূল্য থাকে কিন্তু সকলো সম্পদৰ বজাৰ মূল্য নাথাকিবও পাৰে৷

১৫. ভৌগোলিক দিশৰ পৰা পৰিৱেশৰ সমস্যাক কি কি ভাগত ভগাব পাৰি ?                                 (৩)

উত্তৰ:- আমাৰ পৃথিৱীখনৰ লগতে মানৱ সমাজ নানা ধৰণে পৰিৱেশৰ সমস্যাৰ সম্মুখীন হৈছে৷ সমস্যাৰ গুৰিতে আছে ক্ৰমে বৃদ্ধি পাই অহা মানুহৰ কার্য-কলাপ৷  ভৌগোলিক দিশৰ পৰা পৰিৱেশৰ সমস্যাসমূহক তলত দিয়া ধৰণে তিনি ভাগত ভগাব পাৰি- 

ক) স্থানীয় সমস্যা:- একো একোটা সৰু এলেকাত সীমাবদ্ধ হৈ থকা সমস্যা৷ যেনে গৰাখহনীয়া, ভুমি প্ৰদূষণ, বিল এখন তৰাং হৈ খৰালি সৃ্ষ্টি হোৱা পানীৰ নাটনি৷

খ) আঞ্চলিক সমস্যা:-একো একোটা অঞ্চলজুৰি সৃষ্টি হোৱা সমস্যাক আঞ্চলিক সমস্যা বোলা হয়৷ যেনে- অসমৰ ব্ৰক্ষ্মপুত্ৰ বা বৰাক উপত্যকাৰ বানপানী সমস্যা, নদী অৱবাহিকাৰ ভূমিক্ষয় সমস্যা, মহানগৰৰ ভু-জলৰ সমস্যা আদি৷ 

গ) গোলকীয় সমস্যা:- যিবোৰ পৰিৱেশ সমস্যা সমগ্ৰ পৃথিৱীক সামৰি লয় সেইবোৰ গোলকীয় সমস্যা৷ যেনে- গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি৷

১৬. গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি কি ? গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিৰ ৰোধ কৰাৰ উপায় লিখা ?                            (১+২=৩)

উত্তৰ:- গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি হৈছে হ’ল পৃথিৱীপৃষ্ঠৰ ঠিক ওপৰিভাগৰ বায়ুৰ উষ্ণতা৷ প্ৰকৃতি আৰু মানৱ সৃষ্ট কাৰকে স্বাভাৱিক উত্তাপতকৈ অধিক উত্তাপ ঘটাই গোলকীয় উত্তাপক সমস্যালৈ ৰূপান্তৰিত কৰি তুলিছে৷

গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি ৰোধ কৰাৰ দুটা উপায়  তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-

ক) বায়ুমণ্ডলত কার্বন ডাই অক্সাইডৰ পৰিমাণ হ্ৰাস কৰিবলৈ সকলোৱে উমৈহতীয়া চেষ্টা কৰা৷

খ) গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিয়ে ভৱিয্যতে সৃষ্টি কৰিব পৰা সমস্যা সমূহৰ বিষয়ে বিশ্ববাসীক সজাগ সৃষ্টি কৰা৷

(তৃতীয় খণ্ড)

১৭. উত্তৰ লিখা –                             ১×৬=৬

ক) ১৯৪৫ চনত অনুষ্ঠিত হোৱা নির্বাচনত ইংলেণ্ডৰ কোনটো দল জয়ী হৈছিল ?

উত্তৰ:-  শ্ৰমিক দ’ল৷

খ) ইংৰাজী Federation শব্দটো কোনটো লেটিন শব্দৰ পৰা আহিছে ?

উত্তৰ:- Foedus  অর্থ চুক্তি বা সন্ধি৷

গ) ভাৰতীয় সংবিধান কেতিয়াৰ পৰা কার্য্যকৰী হয় ? 

উত্তৰ:- ১৯৫০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰী৷  

ঘ) বিনিময় প্ৰথা কি ?

উত্তৰ:- সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে সামগ্ৰীৰ প্ৰত্যক্ষ বিনিময়েই হ’ল বিনিময় প্ৰথা৷

ঙ) অবিহিত মুদ্ৰাৰ এটা উদাহৰণ দিয়া ৷

উত্তৰ:- চেক মুদ্ৰা৷

চ) আটাইতকৈ পুৰণি কেন্দ্ৰীয় বেংকটোৰ নাম কি ?

উত্তৰ:- ৰিক্স বেংক (১৬৫৬)

১৮. বাণিজ্যিক বেংকে সম্পাদন কৰা দুটা প্ৰধান কার্য ব্যাখ্যা কৰা৷ (২)

উত্তৰ:- বাণিজ্যিক বেংকে সম্পাদনা কৰা দুটা কার্য হৈছে-

ক) বাণিজ্যিক বেংকে সঞ্চয় সংগ্ৰহ কৰে:- চলিত আমানত, স্থিৰ আমানত আৰু সঞ্চয় আমানতৰ যোগেদি জমাকাৰীৰ ধন বেংকে মজুত ৰাখে আৰু যিকোনো সময়তে চেকৰ যোগেদি উলিয়াই নিয়াৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে৷

খ) বাণিজ্যিক বেংকে ঋণ মুদ্ৰা সৃষ্টি কৰে:- সঞ্চয় কাৰীয়ে বাণিজ্যিক বেংকত জমা কৰা প্ৰাথমিক আমানতৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সক্ৰিয় আমানত সৃ্ষ্টি কৰে৷ সেই আমানতৰ সহায়ত বেংকৰ গ্ৰাহকক ঋণ যোগান

১৯. কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ তিনিটা কার্য উল্লেখ কৰা৷          (৩)

উত্তৰ:- কেন্দ্ৰীয় বেংক যিকোনো এখন দেশৰমুৰব্বী বেংক৷ কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ তিনিটা প্ৰধান কার্য উল্লেখ কৰা হ’ল-

ক) কেন্দ্ৰীয় বেংকে কাগজী মুদ্ৰা ছপা কৰে:- এখন দেশত মুদ্ৰা ছপা কৰাটো কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ একচেটীয়া অধিকাৰ৷ বাকী বেংকৰ এই অধিকাৰ নাথাকে৷ উদাহৰণ-ভাৰতবর্ষত ৰির্জাভ বেংকে মুদ্ৰা ছপা কৰে৷

খ) কেন্দ্ৰীয় বেংকে চৰকাৰক বিত্তৰ যোগান ধৰে:- দেশ এখনত বাজেটত প্ৰয়োজন হোৱা চৰকাৰী ব্যয়ৰ পৰিমাণতকৈ চৰকাৰী আয়ৰ পৰিমাণ কম হ’লে বাজেট ঘাটিয়ে দেখা দিয়ে৷ তেতিয়া কেন্দ্ৰীয় বেংকে নতুন মুদ্ৰা সৃষ্টি কৰে চৰকাৰক সাহায্য আগবঢ়ায়৷

গ) কেন্দ্ৰীয় বেংকে বেংসমূহৰ বেংক হিচাপে কার্য সম্পাদন কৰে:- আর্থিক সংকটৰ সময়ত কেন্দ্ৰীয় বেংকে পূজিৰ যোগান ধৰে৷ লগতে গোটেইবোৰ বেংকৰ হিচাপ-নিকাচ কেন্দ্ৰীয় বেংকে পৰীক্ষা কৰে৷ 

২০. ভাৰতবর্ষৰ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত সংবিধানৰ আদর্শ কেনেদৰে প্ৰকাশ পাইছে আলোচনা কৰা৷              (৪)

উত্তৰ:- ভাৰতবর্ষৰ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত সন্নিবিষ্ট ‘সার্বভৌম, সমাজবাদী, ধর্মনিৰপেক্ষ, গণতান্ত্ৰিক আৰু প্ৰজাতন্ত্ৰ এই শব্দকেইটাৰ মাজত সংবিধানৰ আদর্শ প্ৰকাশ পাইছে৷ কিয়নো-

ক) সার্বভৌমে দেশখনক সর্বোচ্চ ক্ষমতা অপর্ণ কৰিছে৷ দেশখন কোনো বিদেশী শক্তিৰ তলতীয়া নহয় আৰু কাৰো দ্বাৰা পৰিচালিত নহয়৷

খ) সমাজবাদী শব্দটোৱে ভাৰতৰ সকলো নাগৰিকক সমান মর্যদা দিয়াৰ লগতে বৈষম্য আৰু অসমতা নথকাৰ কথা প্ৰকাশ কৰিছে৷

গ) গণতান্ত্ৰিক শব্দটোৱে দেশখন জনতাৰ দ্বাৰা পৰিচালিত তাক প্ৰকাশ কৰিছে৷ জনতাই ভোটৰ দ্বৰা চৰকাৰ নির্বাচন কৰিব আৰু প্ৰশাসন জনসাধাৰণৰ ওচৰত দায়বদ্ধ৷

ঘ) ধর্মনিৰপেক্ষ শব্দই ভাৰতবর্ষত কোনো ধর্মক চৰকাৰী মর্যদা নিদিয়াৰ কথা প্ৰকাশ কৰিছে৷ সকলো ধর্ম চৰকাৰৰ দৃষ্টিত সমান৷ কোনো ধর্মক বৈষম্য কৰিব নোৱাৰিব৷

চ) গণৰাজ্য শব্দই দেশখনৰ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানক জনতাৰ ভোটৰ দ্বাৰা নির্বাচিত কৰাৰ কথা প্ৰকাশ কৰিছে৷ ৰাষ্ট্ৰপতি পদটো বংশানুক্ৰমিক বা কোনোবাই বাছনি কৰা বিশেষ ব্যক্তি নহ’ব৷

ইয়াৰ বাদেই প্ৰস্তাৱনাত উল্লেখ থকা ন্যায়, স্বাধীনতা, সমতা অৰু ভাতৃত্ববোধ শব্দকেইটাইও সংবিধানৰ আদর্শ আৰু লক্ষ্যক বিশেষভাৱে প্ৰতিফলিত কৰিছে৷

নাইবা

ভাৰতবর্ষত যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ আলোচনা কৰা৷

উত্তৰ:-